چرا با کفش نمی شود نماز خواند؟
چرا با کفش نمی شود نماز خواند؟ در این مطلب از رسانه عابدون به بررسی این موضوع می پردازیم.
حکم نماز خواندن با کفش چیست؟
کسی که برای نماز، روی صندلی نشسته و با کفش نماز می‌خواند، آیا نمازش صحیح است؟
پرسش
بعلت مشکل زانو روی صندلی نماز می‌خوانم. چند سال با کفش نماز خوانده‌ام و حال متوجه شدم که نماز با کفش جلو بسته اشکال داشته است، وضعیت نمازهای من چه خواهد شد؟
پاسخ اجمالی
فردی که از روی عذر، بر روی صندلی می‌نشیند و نماز می‌خواند، در این‌باره که آیا در حال سجده لازم است کفش نداشته و انگشتانش بر زمین قرار گیرد یا نه؟ نظر مراجع تقلید مختلف است؛
عده‌ای[1]رساندن نوک انگشت بر زمین را واجب ندانسته و نماز چنین فردی را صحیح شمرده‌اند، ولی گروهی،[2] در فرض توانایی بر این کار، آن را واجب دانسته و در فرض سؤال، قضای نمازها را – بنابر احتیاط – واجب می‌دانند، مگر اینکه نسبت به مسأله، جاهل بوده و فکر می‌کرده که نمازش صحیح است.
در هر حال اگر توانایی این‌کار را نداشته باشد، به نظر همه مراجع، رعایت آن، بر وی واجب نیست.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[3]
حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
فردی که روی صندلی نماز می‌خواند، در صورت امکان باید نوک انگشتان پا را روی زمین قرار دهد و در فرض سؤال، اگر یقین به صحن نمازهایش داشته، نیاز به قضا ندارد.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
در فرض سؤال، رساندن نوک انگشت بر زمین واجب نبوده و نمازها صحیح است.
حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مد ظله العالی):
کسی که نماز نشسته می‌خواند، اگر می‌تواند روی زمین بنشیند و تمام هفت عضو را روی زمین بگذارد باید نشسته نماز بخواند ولی اگر نمی‌تواند روی زمین سجده کند، بنابر احتیاط وقتی روی صندلی سجده می‌کند در صورت امکان تا می‌تواند سایر اعضای هفت‌گانه را بر زمین یا چیزی بگذارد. در فرض سؤال که می‌توانسته عضو را بر زمین بگذارد، باید احتیاطاً قضا کند.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
چنانچه وظیفه شما نماز بر روی صندلی بوده است و در مسأله جاهل بوده‌اید بنحوی که یقین به صحت نماز حتی با کفش داشته‌اید نمازهایتان صحیح است.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
اشکالی ندارد.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
در فرض سؤال، اگر معذورید رساندن انگشتان به زمین، لازم نیست، ولی اگر توانایی داشته و انجام ندادید بنابر احتیاط نمازها را اعاده نمائید.
حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):
بر کسی که به دلیل ناتوانی به صورت متعارف سجده نمی‌کند؛ مثلاً بر روی صندلی می‌نشیند، رعایت همۀ شرایط سجدۀ متعارف از جمله نداشتن کفش و گذاشتن انگشت شست بر روی زمین واجب نیست. بنابراین نمازهایی که تاکنون خوانده صحیح هستند.
*******
چرا با کفش نمی شود نماز خواند؟
چرا با آن‌که در روایات، نماز با نعلین مجاز اعلام شده، ولی فقها از نماز خواندن با کفش منع کرده‌اند؟
پرسش
در برخی روایات سفارش شده به خواندن نماز با نعلین: «فصلّ فی نعلیک»! یا ائمّه(ع) در حال نماز با نعلین دیده شدهاند: (بحار، ج 80، ص 275). منظور از این نعلین چیست و چه ویژگی‌‌ها یا شروطی باید داشته باشد؟ در چه صورت یا خصوصیّاتی نماز با نعلین یا کفش باطل است؟
پاسخ اجمالی
روایاتی پیرامون نماز خواندن با نعلین و مسح کشیدن بر روی نعلین وجود دارد که به لحاظ سندی نیز قابل اطمینان هستند و نمی‌توان همه آنها را رد کرد. اما آنچه باید دقت کرد؛ این است که روایات در مورد نعل عربی وارد شده است که چیزی شبیه دمپایی انگشتی امروزی است که البته نوک آن بازتر بوده و نوک انگشتان در هنگام سجده به زمین برخورد می‌کند. این حکم در فقه نیز وجود دارد و پوشیدن آنچه مانع از رسیدن نوک پا به زمین در حال سجده نباشد، اشکال نداشته و می‌توان با آن نماز خواند.
پاسخ تفصیلی
روایاتی پیرامون نماز خواندن با نعلین و مسح کشیدن بر روی نعلین وجود دارد:
۱. امام صادق(ع): «زمانی که نماز می‌گزاری، اگر نعلین تو پاک باشد با نعلین نماز بخوان که این‌گونه نماز گزاردن از سنت است».[1]
۲. راوی: بارها امام صادق(ع) را دیدم که با نعلین نماز می‌گزارد و هیچ‌گاه ندیدم بدون نعلین نماز بخواند».[2]
۳. راوی: «امام رضا(ع) را دیدم که در بالای قبر پیامبر(ص) شش یا هشت رکعت (سه یا چهار نماز دو رکعتی) نماز را با نعلین خود خواندند».[3]
۴. «امام باقر(ع): علی(ع) وضو می‌گرفتند؛ پس صورت و دست‌هایشان را شستند و سپس بر سر و بر نعلین خود مسح کشیدند و دست خود را به زیر بندها نمی‌بردند».[4]
از آن‌جا که برخی از روایات صحیح و قابل استناد می‌باشند؛[5] لذا فقها این روایات را پذیرفته و نعلین در روایت را به نعلین عربی حمل کرده‌اند. بنابر این، نماز خواندن با نعلین عربی را جایز دانسته‌اند: «نماز خواندن با نعلین عربی مستحب بوده و این فتوای علمای شیعه است. چنان‌که از امام باقر(ع) روایت شده است: «إذا صلیت فصل فی نعلیک … ».[6]
همچنین مسح بر روی نعل عربی نیز جایز دانسته شده است.[7]
حال باید دید نعلین عربی چیست که نماز با آن و مسح بر آن بدون اشکال است.
نعلین عربی چیزی شبیه صندل انگشتی بوده، منتها نوک آن پایین‌تر است؛ یعنی بالا و جلوی پا باز بوده و تنها کف پا پوشیده شده [8] و یک بند از کف کفش از لاى شصت پا بیرون آمده و به بندى که بالاى برآمدگى روى پا است وصل می‌شده و آن بند مفصلى از دو طرف به کف نعلین اتّصال داشته و سادهترین نوع دمپائى بوده، در این صورت دست زیر بند بردن براى مسح پا لزومى ندارد.[9]
با این تعریف مشخص می‌شود احکام صادره از فقها کاملا منطبق بر روایات بوده است؛ زیرا فقها از پوشیدن چیزی که مانع رسیدن نوک انگشتان پا در حال سجده از رسیدن به زمین شود منع کرده‌اند: «اگر کفش در پاى نمازگزار باشد و ساق را پوشیده باشد و سر انگشت شصت در حال سجده در زمین قرار گیرد ضرر ندارد».[10]
بنابراین، اگر کفشی باشد که مانع رسیدن نوک انگشت به زمین شود؛ نمی‌توان با آن نماز خواند ولی اگر چیزی مانند نعل عربی، مانع رسیدن نوک انگشت به زمین نشود، اشکالی در آن نیست و می‌توان با آن نماز خواند و این مفاد روایات است.[11]
همچنین با این توضیح مشخص می‌شود که شخص می‌تواند با وجود این دمپایی، وضو نیز بگیرد؛ زیرا با پوشیدن این دمپایی تمام سطح پا که برای وضو، مسح آن واجب است، آزاد بوده و هیچ مانعی در این مسح وجود ندارد.
