هدف حضرت ابوالفضل از رفتن به نهر علقمه چه بود؟

 

در این مطلب از رسانه عابدون می توانید اطلاعات بیشتری درباره نهر علقمه، هدف از رفتن حضرت عباس به نهر علقمه، تاریخچه این نهر و محل شهادت حضرت ابوالفضل بدست آورید.

نهر علقمه کربلا کجاست؟

نهر علقمه که در برخی منابع نهر علقمی هم نامیده شده است، یکی از نهرهایی است که از رود طویل فرات جدا شده است. مساحت بزرگی از زمین های اطراف کربلا توسط نهر علقمه آبرسانی می شوند. از آنجایی که کشور عراق کشور پر بارشی محسوب نمی شود، وجود نهر علقمه در کربلا نعمت بزرگی برای مصارف آبی در زمین های کشاورزی و سایر مصارف به حساب می آید.

البته در طول تاریخ روایت های متعددی درباره مکان اصلی نهر علقمه کربلا مطرح شده است؛ برخی تاریخ شناسان، نهر علقمه را همان نهرالحسینی می دانند که تقریبا در ۱۵ کیلومتری شهر کربلا قرار دارد و این نهر هم یکی از شاخه های جدا شده از فرات به حساب می آید. حتی بر سر این موضوع که آیا حضرت عباس واقعا برای آوردن آب به نزدیکی رود علقمه رفته است هم، اطمینانی وجود ندارد و اختلافاتی در میان است. درباره این موارد، در قسمت های بعدی بیشتر بحث می کنیم.

تاریخچه ای بر نهر تاریخی علقمه

در روایات معتبر اینگونه آمده است که در زمان حکومت عباسیان، پدربزرگ شخصی به نام ابن علقمی که به نوعی آخرین وزیر پادشاهی عباسیان بود، اقدام به حفر یک نهر در کنار رود فرات کرده است. پدربزرگ ابن علقمی از خاندان بنی اسد بود که این نهر را حفر کرده بود. این شخص به دلیل مقام بالای نوه اش که وزیر حکومت بود و هم چنین جاودانه ماندن نام خاندانشان، نام علقمه یا علقمی را بر این نهر گذاشت. واژه علقم در اصل به معنی تلخی شدید است. متاسفانه در طول تاریخ، بر اثر بلایای طبیعی و اتفاقاتی که افتاده است، مکان دقیق رود علقمه کربلا مشخص نیست.

به عبارت دیگر، مشخص نیست که نهر علقمه امروزی که در نزدیکی حرم حضرت ابوالفضل (ع) قرار دارد، همان نهر علقمی باشد که سال ها قبل در زمان عباسیان بنا شده باشد. نام نهر حسینی یا نهرالحسینی هم با نهر علقمه پیوند خورده است و بر اساس برخی روایات، نهرالحسینی امروزی همان نهر علقمی است. نهرالحسینی در میانه مسیر باغ امام صادق (ع) و در نزدیکی مقام امام زمان (عج) واقع شده است. این نهر آب زمین های زراعی اطراف را فراهم می کند.

آیا اطراف نهر علقمه کربلا محل شهادت حضرت عباس بوده است؟

همانطور که اشاره شد، سر این موضوع که آیا حضرت عباس واقعا در نزدیکی نهر تاریخی علقمه در جنگ با سپاه عمربن سعد به شهادت رسیدند، اختلافات زیادی مطرح شده است بنابراین ماجرای نهر علقمه کربلا در هاله ای از ابهام قرار دارد. یکی از محققین شاخص و برتر در زمینه تاریخ اسلام به نام دکتر رجبی، موضوع قطع شدن دستان و شهادت حضرت عباس در اطراف نهر علقمه را به کل رد کرده اند؛ از نظر ایشان نهر علقمه در قرن هفتم هجری توسط ابن علقمه حفر شده است و ابن علقمی سال های زیاد پس از وقوع کربلا به دنیا آمده است. به هر حال شهر کربلا شاهد بزرگترین رخداد تاریخ اسلام بوده است که عدالت حسینی را به جهانیان اثبات کرد. نهر علقمه کربلا هم فاصله زیادی با دشت کربلا نداشته و چه بسا آب آن با خون شهدای حسینی رنگین شده است؛ از این جهت است که بازدید از نهر علقمه حضرت عباس ارزش معنوی و اهمیت زیادی برای مسافرین کربلا دارد.

چرا حضرت عباس (ع) آب نیاشامید؟

مورّخان ذکر کرده اند که حضرت ابوالفضل العباس (ع) اراده رفتن به میدان نمود. امام حسین (ع) از او خواست تا برای اطفال آب بیاورد. حضرت عباس (ع) مشک را برداشت، سوار بر اسب شد و به طرف شطّ فرات حرکت نمود. چهار هزار نفر او را احاطه کرده و از هر طرف به او تیراندازی نمودند. ولی حضرت توجهی نکرد و دشمن را به تنهایی از کنار شط دور زد. با آرامش تمام کنار نهر فرود آمد. دست برد و مشتی آب برداشت، چون خواست بیاشامد (چون شدیداً تشنه بود) به یاد تشنگی امام حسین (ع) و اطفال و عیالات حضرت افتاد، آب را بر روی آب ریخت و آن شعر معروف را خواند:

یا نفس من بعد الحسین هونی

و بعده لاکنت ان تکونی

هذا حسین وارد المنون

و تشربین بارد المعین

تاللَّه ما هذا فعال دینی

«ای نفس! از بعد حسین خوار باشی و بعد از او زنده نباشی. این حسین است که بر مرگ وارد شده ولی تو آب سرد و گوارا می آشامی. به خدا سوگند! این از عملکرد دین من نیست.»

آن گاه مشک را پر از آب کرده و سوار بر اسب شد و به طرف خیمه ها حرکت کرد. دشمن راه را بر او بست….

سؤال شده که چرا حضرت عباس (ع) آب نیاشامید تا سیراب شده، تا با قوّت و نیروی بیشتری بر دشمن حمله کند و آنان را نابود سازد و از این راه بتواند به امام حسین (ع) و دین اسلام بیشتر خدمت کند؟

اولاً: هدف امام حسین (ع) در واقعه کربلا کشتن عموم مردم نبوده است، بلکه هدف اصلی حضرت بیداری امت اسلامی است، و کشتن دشمن باید در حدّ ضرورت باشد.

ثانیاً: مسأله اثبات مظلومیت امام حسین (ع) است که در طول تاریخ مردم را به او متوجه ساخته و دل ها را سوزانده است و منجر به نهضت ها و شورش هایی بر علیه حکومت یزید و یزیدیان شده است.

ثالثاً: حضرت ابا الفضل (ع) می دانست که چه آب بیاشامد و چه نیاشامد او و برادرش امام حسین (ع) کشته خواهند شد و هرگز از این میدان جان سالم به در نخواهند برد،زیرا دشمنان مصمّم به قتل او و جوانان بنی هاشم هستند، لذا چه بهتر که با لب عطشان به ملاقات پروردگارش رفته و به شهادت نائل آید.

شاهد مطلب این است که اگر انسان بداند که آشامیدن آب سبب نجات او است خوردن آب بر او واجب می گردد، ولی حضرت عباس (ع) از زندگی و بقای خود قطع امید نموده و کشته شدن خود را حتمی می دانست.

رابعاً: حضرت عباس (ع) این را خیانت می دانست که خود آب بیاشامد در حالی که امام حسین (ع) و عیالاتش و تمام اهل بیتش تشنه هستند. این خلاف ادب است که امام او تشنه باشد و انسان خود را سیراب کند.

خامساً: ایثار از سجایا و اخلاق نیکوی اهل بیت (ع) بوده است. حضرت عباس (ع) در این واقعه نهایت ایثار و از خودگذشتگی را نسبت به امام حسین (ع) و اهل بیت او نشان داده است، همان گونه که پدرش حضرت امیرمؤمنان و فاطمه زهرا و امام حسن و امام حسین (ع) از خود گذشتگی کرده و با سه روز روزه هنگام افطار، غذای خود را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند و خود با آب و شکمی گرسنه به سر بردند.

واقعه عاشورا و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، صص۲۶۳-۲۶۱