ژلاتین حرام است یا حلال؟ آیا در پودر ژلاتین استحاله صورت گرفته؟
حکم مصرف ژلاتین چیست؟ ژلاتین ماده‌ای است که در انواع خوراکی‌ها مانند ژله، پاستیل و مارشملو به کار می‌رود و بسیاری از مسلمانان از این محصولات مصرف می‌کنند.
ژلاتین یک ماده جامد است که در بسیاری از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. این ماده از پروتئین‌هایی به نام “کلاژن” تشکیل شده است، که از پوست و استخوان‌های حیوانات استخراج می‌شود. در این مقاله از عابدون، قصد داریم به بررسی حکم حرمت یا حلال بودن این ماده غذایی بپردازیم.
حکم استفاده از پودر ژلاتین
1. نظر آیت الله خامنه ای
سؤال: استفاده از پودر ژلاتین که عمدتاً از خارج کشور وارد می‌شود، چه حکمی دارد؟
پاسخ: حکم حلیت یا حرمت ژلاتین به منبع تهیه آن بستگی دارد. ژلاتین‌های گیاهی حلال هستند. ژلاتین‌هایی که از استخوان حیوانات حلال گوشت تهیه شده‌اند و به شیوه شرعی ذبح نشده‌اند نیز حلال‌اند. اما ژلاتین‌هایی که از پوست حیوانات حلال گوشت که به شیوه شرعی ذبح نشده‌اند، تهیه شده‌اند، نجس و حرام هستند. ژلاتین‌هایی که از اجزای حیوانات حرام گوشت به دست آمده‌اند، حرام‌اند. در صورتی که ژلاتین حاوی بخش‌های حلال و حرام باشد و شما از منبع آن اطلاع نداشته باشید، اصل بر حلیت آن است.
ژلاتین‌های وارداتی: مصرف غذا و خوراکی‌های حاوی ژلاتین جایز است، به شرطی که احراز شود این ماده از استخوان گاو یا حیوانات حلال گوشت دیگر تهیه شده باشد.
ژلاتین مشکوک: تبدیل مواد حیوانی حلال یا حرام گوشت به ژلاتین، به معنای استحاله نیست. با این حال، اگر ژلاتین دارای بخش‌های حلال و حرام باشد و فرد نداند که از کدام بخش است، بر اساس اصل حلیت حکم می‌شود.
2. نظر آیت الله سیستانی
پرسش: آیا ژلاتین پاک است؟ و اگر شک داریم که استحاله و دگرگونی تحقق یافته است یا نه، آیا استصحاب نجاست سابق جاری می‌شود؟
پاسخ: اگر نجاست اصل ژلاتین محرز نباشد و احتمال داده شود که از حیوان تذکیه شده تهیه شده است، ژلاتین محکوم به طهارت و پاکی است. استفاده از آن تنها در صورتی مجاز است که مقدار آن بسیار کم باشد و یا مشخص باشد که از حیوان حلال گوشت و تذکیه شده تهیه شده است. در غیر این صورت، اگر نجاست اصل ژلاتین مشخص باشد، مانند زمانی که بدانیم از حیوان نجس العین یا از غضروف یا استخوان حیوان تذکیه نشده به دست آمده است، ژلاتین به دلیل تماس با نجس مرطوب نجس است و استفاده از آن مشروط به احراز استحاله است. در این مورد، نظر عرف مبنای حکم است. استصحاب در مورد شبهات مفهومی اجرا نمی‌شود، زیرا موضوعات برای نجاست به صورت‌های نوعی و عرفی مربوط می‌شود.
3. نظر آیت الله مکارم شیرازی
پرسش: در غرب، ژلاتین‌هایی تولید می‌شود که در بسیاری از نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها استفاده می‌شود. اگر نمی‌دانیم این ژلاتین از گیاه یا حیوان گرفته شده است و اگر از حیوان باشد، آیا حلال است؟
پاسخ: اگر شک دارید که ژلاتین از گیاه یا حیوان است، خوردن آن مجاز است. اما اگر مطمئن باشید که از حیوان گرفته شده و تذکیه شرعی آن مشخص نیست، خوردن آن مجاز نیست، حتی اگر از استخوان‌های حیوان باشد. اما اگر یقین داشته باشید که مواد آن طی فرآیند شیمیایی دگرگون شده‌اند، مصرف آن کاملاً مجاز است و می‌توان آن را در غذاهایی که در آن مستهلک می‌شود استفاده کرد.
پرسش: استفاده از داروهای تقویتی که از ژلاتین طبیعی یا مصنوعی (کپسول) ساخته شده‌اند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: مصرف آن‌ها مشکلی ندارد.
پرسش: در غذاهایی که حاوی ژله هستند، از جمله مربا، مصرف آن‌ها چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر مشخص نباشد که ژله از مواد حیوانی تهیه شده است، مصرف آن مانعی ندارد.
منبع: سایت عابدون، برگرفته از استفتائات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای و حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی و حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی
چرا برخی معتقدند ژلاتین حرام است؟
همان‌طور که در بخش‌های قبلی توضیح دادیم، ژلاتین از بقایای حیوانات تهیه می‌شود. بر اساس این موضوع، ژلاتین ممکن است به دو دلیل حرام تلقی شود:
حکم حرام بودن برخی حیوانات
در فقه اسلامی، همه حیوانات قابل خوردن و استفاده نیستند. به عنوان مثال، خوک و سگ از جمله حیوانات حرام‌گوشت هستند و هرگونه مصرف خوراکی از آن‌ها مجاز نیست. به همین دلیل، ممکن است ژلاتین از بقایای حیواناتی نظیر خوک تولید شده باشد.
عدم رعایت ذبح شرعی
علاوه بر مسئله حرام بودن گوشت، فقه اسلامی اصول و قواعد خاصی برای ذبح حیوانات تعیین کرده است. اگر حیوانی که به طور کلی حلال گوشت است، به شیوه‌ای غیر از روش شرعی کشته شود، گوشت و بقایای بدن آن حرام خواهد بود. بنابراین، ممکن است ژلاتین از بقایای حیوان حلال‌گوشت تهیه شده باشد که به شیوه‌ای غیر شرعی ذبح شده است.
سخن پایانی
ژلاتین یکی از مواد اساسی در بسیاری از خوراکی‌ها و داروهاست. این ماده از پروتئینی به نام “کلاژن” ساخته می‌شود که از استخوان‌ها، غضروف‌ها و پوست حیوانات استخراج می‌شود. به دلیل اینکه ژلاتین عمدتاً در خارج از ایران تولید می‌شود و در این فرآیند ممکن است شرایط ذبح اسلامی رعایت نشود، مراجع تقلید در مورد حلال یا حرام بودن آن تردید دارند. مصرف ژلاتین که ممکن است از حیوانات حرام‌گوشت به دست آمده باشد، مسئله‌ای مهم و پیچیده از نظر شرعی است.
