حکم خوردن شراب از نظر مکارم شیرازی و دیگر مراجع
در این مقاله از عابدون به بررسی حکم شرعی شرابخواری و موضوعات مربوط به آن پرداخته شد. شرابخواری، که در قرآن و روایات به عنوان یکی از گناهان بزرگ معرفی شده، با تحریم‌های جدی و مراحل تدریجی روبرو بوده است. در این متن، علاوه بر توضیح مراحل تحریم شراب، به پیامدهای شرعی و اجتماعی این عمل نیز اشاره شد و تبیین گردید که چگونه عدم مقبولیت نماز فرد شرابخوار به معنای سقوط وجوب نماز از گردن او نیست. همچنین، به اهمیت توبه و بازگشت به درگاه الهی پرداخته شد و تاکید گردید که درهای رحمت الهی همیشه به روی توبه‌کاران باز است.
معنای شرابخواری
شرابخواری به نوشیدن هر مایع مست‌کننده اطلاق می‌شود و در قرآن و روایات، این عمل به عنوان یکی از گناهان کبیره معرفی شده و به شدت مورد نکوهش قرار گرفته است.
حکم شرعی شرابخواری
برخی از احکام مربوط به شرابخواری به شرح زیر است:
- مجازات: برای نوشیدن انواع مشروبات الکلی، حتی به مقدار کم، مجازات هشتاد تازیانه تعیین شده است.
- زمان اجرای حد: اجرای مجازات پس از رفع حالت مستی فرد صورت می‌گیرد.
- تکرار جرم: فردی که دو بار شراب نوشیده و هر بار مجازات شده، در مرتبه سوم بر اساس قول مشهور و در مرتبه چهارم بر اساس نظر برخی، به اعدام محکوم می‌شود.
- غذا خوردن از سفره‌ای که شراب نوشیده می‌شود: خوردن غذا از چنین سفره‌ای حرام است.
- پذیرش شهادت: نوشیدن مایعات مست‌کننده موجب فسق فرد شده و شهادت او در دادگاه پذیرفته نمی‌شود.
استفتائات مراجع
آیت‌الله مکارم شیرازی
- سوال: مصرف غذاها یا مایعاتی که به طور طبیعی مقدار کمی الکل دارند، مانند سرکه یا آبجو بدون الکل، چه حکمی دارد؟
- پاسخ: اگر این مایعات مصداق مشروبات الکلی نباشند، اشکالی ندارد.
آیت‌الله خامنه‌ای
- سوال: آیا خوردن الکل سفید و الکل زرد جائز است؟
- پاسخ: خوردن این‌ها جایز نیست.
آیت‌الله سیستانی
- سوال: حکم خوردن الکل سفید و مشروبات در صورتی که فرد را از حالت عادی خارج نکند چیست؟
- پاسخ: حرام است
حدیث در مورد شرابخواری
- پیامبر صل الله علیه و آله ده گروه که مرتبط با شراب و شرابخواری هستند را لعنت می‌کند.
- از امام صادق (ع) سؤال کردند چرا خداوند شرابخواری را حرام کرده است؟ فرمودند: برای دفع زیان و فسادی که در آن است.
- شخصى که شراب بنوشد تا ۴۰ شبانهروز نمازهایش قبول واقع نمىشود، مگر از این گناه کبیره توبه کند.
- امام صادق (ع) مىفرماید: کسى که یک جرعه شراب بیاشامد، خدا و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت مىکنند، اگر به مقدارى بخورد که مست شود، روح ایمان از او دور مىشود و به جایش روح کثیف شیطانى جایگزین مىشود، پس نماز را ترک مىکند و ملائکه او را سرزنش مىکنند و خداى تعالى او را خطاب مىکند: اى بنده من کافر شدى، بدا به حال تو، آنگاه امام فرمود: بدا به حالش، بدا به حالش، به خدا سوگند یک سرزنش الهى از هزار سال عذاب سختتر است».
- شراب امالفساد و مادر تمام گناهان و لغزشهاست.
- نور قلب و جان او از بین می‌رود.
- جرأت بر انجام محرمات پیدا می‌کند.
- خونریز و زناکار می‌شود.
- عقل و خرد انسان از بین می‌رود.
شراب خوار و نماز
در حدیثى مىخوانیم «لَا تُقْبَلُ صَلَاةُ شَارِبِ الْخَمْرِ أَرْبَعِینَ یَوْماً إِلَّا أَنْ یَتُوبَ»؛ شخصى که شراب بنوشد تا ۴۰ شبانهروز نمازهایش قبول واقع نمىشود، مگر از این گناه کبیره توبه کند و منظور کسانی که می‌گویند شرابخوار نماز ندارد نیز همین است؛ یعنی تا چهل روز نماز چنین فردی مورد قبول خداوند قرار نمی‌گیرد و به کار بردن چنین تعبیری به این معنا نیست که نماز بر او واجب نیست و یا نماز از گردن او ساقط می‌شود و این حرف بهانه‌ای برای ترک نماز شود، بلکه اگر کسی مرتکب خطای شرابخواری شد، باید بعد از حالت مستی نمازش را بجا آورد؛ چراکه نماز چنین فردی صحیح بوده و در هر صورت باید نماز خود را بخواند تا حداقل گرفتار عذاب ترک نماز نشود.
مراحل تحریم شرابخواری
قرآن برای جلوگیری از برخی محرمات به صورت مرحله‌ای و تدریجی اقدام کرده است. این رویکرد در مورد شرابخواری نیز به کار گرفته شده است، چرا که شرابخواری پیش از ظهور اسلام بسیار رایج و به صورت یک عادت عمومی در آمده بود. به گونه‌ای که برخی علایق عرب جاهلی را در سه چیز خلاصه کرده‌اند: شعر، شراب و جنگ. ممنوعیت شراب به حدی بر آنها سنگین آمد که برخی مسلمانان اظهار داشتند هیچ حکمی برایشان به اندازه تحریم شراب دشوار نبوده است. به همین دلیل، قرآن به تدریج و مرحله به مرحله اقدام به تحریم شراب کرد، که شامل چهار مرحله به شرح زیر است:
- اشاره به زشت بودن شرابخواری: در مرحله نخست، قرآن در برخی از سوره‌های مکی به زشتی و ناپسندی شرابخواری اشاره کرد و آن را به عنوان نوشیدنی نامطلوب و در تضاد با نوشیدنی‌های طیب و پاکیزه معرفی نمود، همانند آیه ۶۷ سوره نحل.
- زیان بیشتر بر نفع‌ها: پس از مهاجرت مسلمانان به مدینه و تشکیل حکومت اسلامی، آیه ۲۱۹ سوره بقره نازل شد که به این موضوع پرداخته است که هرچند شراب دارای منافع محدودی است، ولی ضررهای آن بسیار بیشتر است. این مرحله برای آماده‌سازی ذهنیت مسلمانان به تحریم نهایی بود، زیرا برخی از آنان درآمدشان از طریق فروش شراب بود.
- تشویق به ترک شراب: بعد از نازل شدن آیه ۲۱۹ سوره بقره، قرآن در آیه ۴۳ سوره نساء به تدریج احکام مربوط به شرابخواری را مطرح کرد و مسلمانان را به پرهیز از نوشیدن آن، به ویژه در هنگام نماز، تشویق نمود.
- تحریم کامل شرابخواری: در نهایت، علامه طباطبایی در تفسیر المیزان نقل می‌کند که آخرین آیه نازل‌شده در قرآن برای تحریم شراب، آیه ۹۰ سوره مائده است. در این آیه، خداوند به طور قطعی و کامل شراب را تحریم کرد. مفسران اشاره کرده‌اند که قرار دادن شراب در کنار بت‌ها و توصیف آن به عنوان پلید و از رفتارهای شیطانی، نشان‌دهنده حساسیت ویژه قرآن نسبت به تحریم شراب است و همچنین روایات بیان می‌کنند که شرابخواری به مانند عبادت بت است
سخن آخر
در این مطلب، حکم شرعی شرابخواری و موضوعات مرتبط با آن بررسی شد. در روایات به طور متنوعی از شرابخواری نهی شده است، از جمله اینکه به عنوان مادر بدی‌ها معرفی شده و نماز فرد شرابخوار تا ۴۰ روز مورد قبول واقع نمی‌شود. با این حال، عدم مقبولیت نماز به معنای سقوط وجوب نماز از گردن شخص نیست. چنین افرادی نباید از رحمت الهی ناامید شوند، زیرا درهای رحمت خداوند همیشه باز است.
در پایان، لازم به ذکر است که روایات به صراحت اعلام کرده‌اند که درهای توبه و رحمت الهی به روی گناهکاران باز است. بنابراین، اگر فردی از گناه شرب خمر توبه کند و عزم جدی بر ترک آن داشته باشد، نمازش مورد قبول درگاه الهی قرار خواهد گرفت. توبه باید به گونه‌ای باشد که فرد به طور کامل از گناه گذشته دست بردارد و در آینده هرگز به آن عمل نکند
